Ustawodawca, określając reguły ustalania wysokości emerytur i rent, jednocześnie zagwarantował ich systematyczny wzrost za sprawą waloryzacji przeprowadzanej na zasadach określonych w art. 88 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Wynika z nich, iż waloryzacja:
- jest przeprowadzana corocznie od dnia 1 marca,
- obejmuje emerytury i renty przyznane przed terminem waloryzacji,
- polega na pomnożeniu kwoty świadczenia i podstawy jego wymiaru, w wysokości przysługującej ostatniego dnia lutego roku kalendarzowego, w którym przeprowadza się waloryzację przez wskaźnik waloryzacji odpowiadający średniorocznemu wskaźnikowi cen towarów i usług konsumpcyjnych w poprzednim roku kalendarzowym zwiększonemu o co najmniej 20% realnego wzrostu przeciętnego wynagrodzenia w poprzednim roku kalendarzowym.
W wyniku waloryzacji kwota świadczenia nie może ulec obniżeniu.
W ostatnich latach jednak zasady waloryzacji były niejednokrotnie modyfikowane na korzyść osób z niskimi świadczeniami. Wprowadzenie zasady waloryzacji procentowo-kwotowej miało zapewnić, przy niewielkim wskaźniku waloryzacji, gwarantowaną kwotę podwyżki świadczenia.
Także w 2023 r., wzorem lat ubiegłych, zostanie przeprowadzona procentowo-kwotowa waloryzacja świadczeń emerytalno-rentowych. Wydana w tej sprawie ustawa z dnia 27 października 2022 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z FUS oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 2461), która, co do zasady, wejdzie w życie z dniem 1 marca 2023 r., zakłada:
- podwyższenie najniższych świadczeń odpowiednio do:
- 1.588,44 zł – w przypadku emerytury, renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy i renty rodzinnej,
- 1.191,33 zł – w przypadku renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy,
- zastosowanie w 2023 r. ustawowego wskaźnika waloryzacji, przy zapewnieniu minimalnej gwarantowanej podwyżki świadczenia na poziomie:
- 250 zł lub
- 187,50 zł – w przypadku renty z tytuł częściowej niezdolności do pracy, albo
- 125 zł – dla emerytury częściowej.
Przy czym w przypadku świadczeń niższych od najniższej emerytury niepodlegających ustawowemu podwyższeniu do kwoty świadczeń najniższych, waloryzacja będzie polegała na podwyższeniu kwoty świadczenia w wysokości przysługującej w dniu 28 lutego 2023 r. wyłącznie wskaźnikiem waloryzacji, bez gwarantowanej kwoty wzrostu.
Procentowo-kwotowa waloryzacja obejmie również emerytury i renty rolników indywidualnych, służb mundurowych oraz emerytury pomostowe, nauczycielskie świadczenia kompensacyjne i rodzicielskie świadczenia uzupełniające.
Jeśli natomiast chodzi o świadczenie przedemerytalne, to:
- jego kwota ryczałtowa ma wzrosnąć do 1.600,70 zł,
- kwota świadczenia gwarantowana do wypłaty, w przypadku gdy osoba uprawniona osiąga przychód w wysokości skutkującej zmniejszeniem wysokości świadczenia, po podwyżce waloryzacyjnej ma wynosić 800,35 zł.
Kwotowy wzrost przewidziano także dla:
- miesięcznej kwoty granicznej uprawniającej do przyznania świadczenia wyrównawczego, o którym mowa w ustawie o działaczach opozycji antykomunistycznej oraz osobach represjonowanych z powodów politycznych – do 3.046,29 zł oraz
- limitu otrzymywanych świadczeń uprawniającego do świadczenia uzupełniającego dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji – do 2.157,80 zł.
Tak jak dotychczas, przy zastosowaniu ustawowego wskaźnika waloryzacji, stosownemu zwiększeniu z dniem 1 marca 2023 r. ulegną m.in.:
- dodatki do emerytur i rent,
- kwoty maksymalnych zmniejszeń świadczeń w przypadku osiągania przez emeryta lub rencistę dodatkowego przychodu,
- kwoty emerytur i rent wolnych od egzekucji i potrąceń.