Od 1 stycznia 2018 r. prognozowane przeciętne wynagrodzenie miesięczne wynosi 4.443 zł (w 2017 r. wynosiło 4.263 zł). Kwota tego wynagrodzenia określa niektóre limity w podstawach wymiaru składek ZUS.

Podobnie - niektóre limity podstaw wymiaru składek ZUS - określa też minimalne wynagrodzenie za pracę. Od 1 stycznia 2018 r. wysokość minimalnego wynagrodzenia pracownika zatrudnionego w pełnym wymiarze czasu pracy wynosi 2.100 zł (w 2017 r. wynosiło 2.000 zł).

2.1. Składki społeczne przedsiębiorców

Przedsiębiorcy opłacający składki społeczne na ogólnych zasadach

Zasadniczo osoby fizyczne prowadzące pozarolniczą działalność opłacają za siebie składki na ubezpieczenia społeczne od zadeklarowanej kwoty, która nie może być jednak niższa niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, ogłoszonego na dany rok kalendarzowy. Takie uregulowanie wynika z art. 18 ust. 8 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2017 r. poz. 1778).

Wobec powyższego kwota prognozowanego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej wpływa także na minimalną wysokość podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne przedsiębiorców opłacających te składki na ogólnych zasadach. Od 1 stycznia 2018 r. prognozowane przeciętne wynagrodzenie miesięczne wynosi 4.443 zł. Zatem w 2018 r. przedsiębiorcy opłacający składki społeczne na ogólnych zasadach naliczają i opłacają je za siebie od kwoty nie niższej niż 2.665,80 zł (4.443 zł × 60%). W 2017 r. osoby takie regulowały je od podstawy wymiaru nie niższej niż 2.557,80 zł (4.263 zł × 60%). W 2018 r. podstawa wymiaru tych składek dla takich osób jest więc wyższa o 108 zł.

Przedsiębiorcy opłacający składki społeczne od ulgowej podstawy

Wzrost kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę w 2018 r. wpłynęło na podwyższenie najniższej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne przedsiębiorców opłacających te składki od ulgowej podstawy wymiaru. Tacy przedsiębiorcy, w okresie pierwszych 24 miesięcy kalendarzowych od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej, opłacają bowiem składki na ubezpieczenia społeczne od zadeklarowanej kwoty, która nie może być jednak niższa niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę. Prawo takie przysługuje im na podstawie art. 18a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

W związku więc ze wzrostem wysokości minimalnej płacy w 2018 r. dla tych przedsiębiorców najniższa podstawa wymiaru składek społecznych w każdym miesiącu wynosi 630 zł (tj. 30% z 2.100 zł). Od takiej zatem kwoty naliczają oni za siebie składki na ubezpieczenia społeczne (tj. emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe).

2.2. Roczna podstawa wymiaru składek emerytalno-rentowych i FEP

Kwota prognozowanego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia określa roczną granicę podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalno-rentowe. Wynika to z art. 19 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Stosownie do brzmienia tego przepisu, roczna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób podlegających tym ubezpieczeniom obowiązkowo, jak i dobrowolnie, w danym roku kalendarzowym nie może być wyższa od kwoty odpowiadającej 30-krotności prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok kalendarzowy.

W 2018 r. roczny limit podstawy wymiaru składek emerytalno-rentowych wynosi 133.290 zł. Tak wynika z obwieszczenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 8 grudnia 2017 r. w sprawie kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w roku 2018 oraz przyjętej do jej ustalenia kwoty prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia (Mon. Pol. poz. 1174).

Zwracamy jednocześnie uwagę, że podany wyżej limit ma także zastosowanie do podstawy wymiaru składki na Fundusz Emerytur Pomostowych (FEP). Wynika to stąd, iż podstawę wymiaru tej składki stanowi podstawa wymiaru składek emerytalno-rentowych. Przy ustalaniu podstawy jej wymiaru stosuje się ograniczenie, o którym mowa w art. 19 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Stanowi tak art. 36 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz. U. z 2017 r. poz. 664).

Warto dodać, że planowane jest zniesienie rocznego limitu podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalno-rentowe od 1 stycznia 2019 r. (więcej piszemy o tym w pkt 4 tego rozdziału).

2.3. Miesięczna granica podstawy wymiaru dobrowolnej składki chorobowej

Wzrost w 2018 r. prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięczna spowodował automatycznie podwyższenie miesięcznej granicy podstawy wymiaru składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe przewidzianej dla niektórych grup ubezpieczonych, tj. m.in. dla osób prowadzących pozarolniczą działalność i osób z nimi współpracujących, a także dla osób wykonujących pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, zwanych dalej "zleceniobiorcami".

Składkę na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe generalnie opłaca się od podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Z pewnym zastrzeżeniem. Przy ustalaniu wysokości podstawy wymiaru tej składki nie stosuje się ograniczenia do kwoty rocznego limitu przewidzianego dla składek emerytalno-rentowych. Obowiązuje tu jednak miesięczna jej granica. Podstawa wymiaru składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe osób podlegających temu ubezpieczeniu nie może bowiem przekraczać miesięcznie 250% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia przyjmowanego do ustalenia rocznego ograniczenia podstawy wymiaru składek emerytalno-rentowych. Tak wynika z art. 20 ust. 3 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

Zatem w okresie od 1 stycznia do 31 grudnia 2018 r. miesięczny limit podstawy wymiaru składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe wynosi 11.107,50 zł (tj. 4.443 zł × 250%). Do końca 2017 r. wynosił on 10.657,50 zł.

Jeżeli więc osoba prowadząca pozarolniczą działalność np. za styczeń 2018 r. zechce zadeklarować wyższą kwotę podstawy wymiaru dobrowolnej składki chorobowej (aniżeli przewidziana dla niej minimalna jej granica, tj. 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego lub 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia), powinna pamiętać, aby jej wysokość nie przekroczyła w tym miesiącu kwoty 11.107,50 zł.

Warto dodać, iż podany limit podstawy wymiaru dobrowolnej składki chorobowej dotyczy także osób wykonujących pracę nakładczą, osób wykonujących odpłatnie pracę, na podstawie skierowania do pracy, w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania oraz duchownych.

2.4. Najniższa podstawa wymiaru składek pracowników

Od 1 stycznia 2018 r. wysokość minimalnego wynagrodzenia dla pracownika zatrudnionego w pełnym wymiarze czasu pracy wynosi 2.100 zł. Wzrost kwoty minimalnego wynagrodzenia automatycznie zwiększył podstawę wymiaru składek ZUS pracowników wynagradzanych na poziomie minimalnych kwot. To z kolei przekłada się na wzrost zobowiązań pracodawców z tytułu tych składek względem organu rentowego. W 2018 r. za pracowników zatrudnionych w pełnym wymiarze czasu pracy pracodawca opłaca składki na ubezpieczenia społeczne oraz składki na FP i FGŚP od kwoty nie niższej niż 2.100 zł. Analogicznie większą też ich wysokość na poszczególne ubezpieczenia finansuje (jako płatnik składek) z własnych środków.

2.5. Składki osób przebywających na urlopie wychowawczym

Podstawę wymiaru składek emerytalno-rentowych dla osób przebywających na urlopie wychowawczym stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających urlop wychowawczy. Przy czym dla tych pracowników ustawodawca wskazał, że tak ustalona podstawa wymiaru składek nie może być:

• niższa niż 75% kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę oraz
   
• wyższa niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, ogłoszonego na podstawie art. 19 ust. 10 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

Tak wynika z art. 18 ust. 5b i 14 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

Zwiększenie od 1 stycznia 2018 r. kwoty minimalnego wynagrodzenia do wysokości 2.100 zł skutkuje zatem podwyżką najniższej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalno-rentowe pracowników zatrudnionych w pełnym wymiarze czasu pracy przebywających na urlopie wychowawczym, których wynagrodzenie ustalone jest na poziomie minimalnej płacy. Dla takiego pracownika korzystającego z wymienionego urlopu podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w 2018 r. nie może być niższa od obowiązującej kwoty minimalnego wynagrodzenia, tj. 2.100 zł.

Natomiast dla pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy, korzystającego z urlopu wychowawczego, minimalna podstawa wymiaru tych składek nie może być niższa niż kwota minimalnej płacy, ustalona proporcjonalnie do wymiaru jego czasu pracy i nie niższa niż 75% tej płacy. Od 1 stycznia 2018 r. podstawa wymiaru składek emerytalno-rentowych takiej osoby nie może być niższa od kwoty 1.575 zł (75% z kwoty 2.100 zł).

Natomiast maksymalna podstawa wymiaru składek emerytalno-rentowych dla osób przebywających na urlopie wychowawczym nie może być wyższa niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek emerytalno-rentowych. Zatem od 1 stycznia 2018 r. maksymalna podstawa wymiaru składek emerytalno-rentowych dla osób przebywających na urlopie wychowawczym wynosi 2.665,80 zł (60% z kwoty 4.443 zł).

2.6. Podstawa wymiaru składek ZUS pracowników oddelegowanych do pracy za granicę

Jeżeli pracownik został oddelegowany do pracy za granicę i w tym czasie podlega polskim przepisom ubezpieczeniowym, z podstawy wymiaru składek ZUS można mu wyłączyć część wynagrodzenia w wysokości równowartości diety z tytułu podróży zagranicznej za każdy dzień pobytu za granicą. Zasadę tę stosuje się jednak tylko wtedy, gdy podlegający oskładkowaniu przychód pracownika w danym miesiącu jest wyższy niż prognozowane przeciętne wynagrodzenie miesięczne.

Podstawę wymiaru składek ZUS dla pracowników, również tych oddelegowanych do pracy za granicę, stanowi przychód w rozumieniu przepisów o PDOF, osiągany z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę. Jednak w przypadku pracowników delegowanych za granicę, których przychód jest wyższy niż prognozowane przeciętne wynagrodzenie miesięczne w gospodarce narodowej na dany rok kalendarzowy, z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne wyłączona jest część wynagrodzenia w wysokości równowartości diety przysługującej z tytułu podróży służbowych poza granicami kraju, za każdy dzień pobytu. Wysokość tej diety określają przepisy rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej.

Taka zasada ustalania podstawy wymiaru składek dla niektórych pracowników oddelegowanych do pracy za granicę wynika z § 2 ust. 1 pkt 16 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz. U. z 2017 r. poz. 1949), zwanego rozporządzeniem składkowym. Jednak przepis ten zastrzega równocześnie, że ustalona w taki sposób podstawa wymiaru składek ma ubezpieczenia społeczne pracowników delegowanych do pracy za granicę nie może być niższa od kwoty prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego.

W 2018 r. prognozowane przeciętne wynagrodzenie miesięczne wynosi 4.443 zł. W przypadku więc, gdy w 2018 r. przychód takiego pracownika za dany miesiąc jest wyższy niż 4.443 zł, pracodawca powinien naliczyć mu składki na ubezpieczenia społeczne od podstawy wymiaru ustalonej zgodnie z § 2 ust. 1 pkt 16 rozporządzenia składkowego, nie niższej niż 4.443 zł. Jeśli natomiast pracownik uzyska w danym miesiącu przychód niższy niż 4.443 zł, wówczas podstawę wymiaru składek społecznych będzie stanowił faktycznie uzyskiwany przez niego przychód.

Warto pamiętać, że ustalając czy § 2 ust. 1 pkt 16 rozporządzenia składkowego będzie mieć zastosowanie w konkretnym przypadku, należy brać pod uwagę łączny przychód uzyskany przez pracownika w danym miesiącu. Bez znaczenia jest, czy praca za granicą była wykonywana przez cały miesiąc, czy tylko przez część miesiąca. Zasadę wynikającą z ww. przepisu należy także stosować odpowiednio przy ustalaniu podstawy wymiaru składek osób wykonujących umowę zlecenia za granicą, których przychód w danym miesiącu jest wyższy niż prognozowane przeciętne wynagrodzenie miesięczne.